Umowa o dzieło. Jak skutecznie od niej odstąpić? Wyjaśnia radca prawny Agnieszka Berloffa

Zgodnie z zasadą swobody umów strony mogą kształtować stosunek prawny wedle uznania, zamieszczając w umowie dodatkowe regulacje czy warunki, o ile nie będą one sprzeczne z naturą stosunku, ustawą czy zasadami współżycia społecznego. Do kwestii nieuregulowanych przez strony zastosowanie znajdą przepisy znajdujące się w Kodeksie cywilnym. Zatem należy pamiętać, że zawierając umowę, warto myśleć o ewentualnych sporach, które mogą wyniknąć w przyszłości.

Wykonujący dzieło nie jest związany poleceniami zamawiającego. Jest to osoba profesjonalnie zajmującą się daną specjalnością, posiada zatem wiedzę pozwalającą na stworzenie dzieła zgodnego z wymaganiami zamawiającego. Zamawiający ma jednak możliwość kontrolowania sposobu powstawania dzieła, tak aby było ono zgodne z zamówieniem. Kodeks cywilny przewiduje szereg związanych z tym uprawnień. Przede wszystkim zamawiający może wezwać wykonawcę do zmiany sposobu wykonywania dzieła, jeśli prace prowadzone są w sposób wadliwy i wyznaczyć odpowiedni termin na dostosowanie się do jego wymogów. Udowodnienie złego wykonywania będzie jednak ciążyć na zamawiającym. Dlatego tak ważna jest umowa i zawarte w niej postanowienia, a także zasady obowiązujące podczas tworzenia dzieła. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu zamawiający będzie mieć natomiast dwie możliwości. Pierwsza z nich to odstąpienie od umowy o dzieło. Druga to powierzenie dalszego wykonywania czy poprawienia dzieła innej osobie – na odpowiedzialność i koszt przyjmującego zamówienie.

Ukończenie prac powoduje konieczność ich odebrania. Nasze odczucia odnośnie estetyki nie spowodują jednak, że od umowy będzie można odstąpić. Będzie tak wówczas, gdy okaże się, że dzieło ma wady istotne. Istotne, czyli takie, które czynią dzieło niezdatnym do użytku lub sprzeciwiają się wyraźnie umowie. Drobne, nieistotne wady nie uprawniają natomiast do odmowy odbioru dzieła i zapłaty wynagrodzenia. Pozwalają natomiast skorzystać z rękojmi zawartych w art. 637 kodeksu cywilnego. Przy ocenie istotności wad znaczenie będzie mieć przede wszystkim treść umowy stron oraz obowiązujące standardy – na przykład wiedzy technicznej w danej branży. Właśnie dlatego tak ważne jest jak najdokładniejsze określenie cech dzieła w umowie. Dzięki temu częściej będzie można uniknąć sytuacji obowiązku zapłaty za dzieło niezgodne z oczekiwaniami.

Bardzo często zdarza się, że wykonujący dzieło opóźnia się z jego oddaniem. Może być to zarówno opóźnienie samego rozpoczęcia przystąpienia do wykonania dzieła, jak i opóźnienia powstałe już w trakcie realizacji. Zamawiający będzie miał prawo od umowy odstąpić, jeśli pojawi się opóźnienie. Konieczne jest jednak, by sprawiało ono, że nie jest prawdopodobne ukończenie dzieła w czasie umówionym.

Odstąpienie od umowy o dzieło przez zamawiającego jest możliwe bez żadnej konkretnej przyczyny. Oczywiście, będzie on musiał zapłacić wynagrodzenie wykonawcy przynajmniej za tę pracę, która już została wykonana. Jednak w doktrynie uważa się, że do skutecznego odstąpienia od umowy o dzieło konieczne jest spełnienie obu warunków: złożenia oświadczenia woli oraz zapłaty wynagrodzenia.